Bronze Axes from the Erzurum-Kars Region

An Elementary Corpus

Özet

Anadolu Yarımadası’nın en yüksek düzlüklerini oluşturan ›Erzurum-Kars Platosu‹, coğrafi ve kültürel açıdan Güney Kafkasların doğal bir uzantısı şeklindedir. Aynı zamanda bölge, Kafkas Dünyası ile Anadolu arasındaki doğal bağlantı yollarını bünyesinde barındırmaktadır. Bu özelv konumuna rağmen bölge arkeolojik açıdan Yakındoğu coğrafyasının az bilinen kesimlerindendir. Son yıllarda yapılan çalışmalar Kafkasların, özellikle Güney Kafkasya’nın, Ortav Tunç Çağdan itibaren önemli bir ›metalürjik bölge‹ olduğunu göstermiştir. Bu durum özellikle GTÇ ve onu izleyen Demir Çağ için zirve yapacaktır. Buna rağmen durum, çalışmamızın temel coğrafyası olan ve Güney Kafkasların doğal bir uzantısı kabul edilen Erzurum-Kars kesimi için araştırmaların azlığı nedeniyle hala karanlıktır. Bu süreci daha çok bölge müzelerinde bulunan ve çoğunluğu kaçak kazılardan veya kaçakçılık yoluyla müzelere gelmiş çeşitli metal eserlerle izleyebilmekteyiz.

Bu çalışmada, bu karanlığı kısmen de olsa aydınlatabilmek amacıyla bölgenin iki önemli müzesi olan Erzurum ve Kars müzelerinde korunan ve metal eserler içersinde özel bir grup oluşturan tunç baltaları ele almayı ve Kuzeydoğu Anadolu Bölgesi tunç baltaları için bir ›külliyat‹ oluşturmayı amaçladık. Bu çalışmanın orijinal ana malzeme grubunu bugün Erzurum ve Kars müzelerinde korunan toplam 23 adet tunç balta oluşturmaktadır. Bu baltalar, söz konusu müzelere kazı veya satın alma yolu gelmiş eserlerdir. Bu grup içersinde ne yazık ki sistemli kazılardan gelen balta sayısı son derece azdır. Ayrıca bu baltaların stratigrafik bilgileri de kazıların eskiliği nedeniyle çok anlaşılır değildir. Çalışmanın ana malzemesini oluşturan tümü tunç ve kalıp-döküm tekniğinde yapılan baltalardan 9 tanesi Erzurum Müzesi’nden 14 tanesi ise Kars Müzesi’ndendir. Erzurum Müzesi’ndeki baltalardan dört tanesi kazılardan beş tanesi ise ›satın alma‹ yoluyla müzeye gelmiş eserdir. Kars Müzesi’nde yer alan toplam 14 baltanın ise hepsi satın alma yolu ile bölgenin değişik yerlerinden gelmiştir. Elbette ki böyle bir malzeme grubu üzerinden kronolojik bir silsile çıkartmak mümkün değildir. Bu çalışmanın öncelikli amacı, söz konusu baltaları toplu olarak tanıtmak ve Yakındoğu’daki paralelleri doğrultusunda genel bir tipolojik tasnife tabi tutmaktır.