The Heracles Sarcophagus from Geneva

Workshop, Date, Provenance and Iconography

Özet

(M. Waelkens) 2009’da Cenevre’de el konulan Herakles’in on iki görevini tasvir eden bir lahit, 2017 sonbaharında Antalya Müzesi’ne iade edildi. Makale, lahdi ayrıntılı olarak tarif edip ve Dokimeion lahit atölyesinin yalnızca ›sütunlu‹ lahitler üretmediğini, fakat aynı zamanda ›Hauptgruppe‹ olarak adlandırılan temel grubu da içeren çeşitli Anadolu lahit tiplerini de ürettiğini gösteriyor. Bunlar arasında aynı zamanda ›Pamfilya’nın‹ çelenk lahitleri de bulunmaktadır. Faaliyet ve üretimleri, birkaç yeni tarihleme önerisi de dahil olmak üzere, yaklaşık MS. 120 ile 170 yılları arasındaki elli yıllık bir süre zarfı, detaylı olarak incelenmiştir. Araştırma, ›Zweigwerkstätte‹ olarak adlandırılan atölye şubelerinin olmadıklarını ve daha bitmemiş lahitlerin son varacakları yerlere, tamamlamak için sanatkârların atölye tarafından gönderilmesinin de pratikte uygulanmadığını açıkça gösteriyor. Cenevre’deki lahit, Herakles’in Dodekathlos’unu konu alan sütun ve friz lahit grubuna ait olup, yaklaşık MS. 150 – 170 yılları arasında, Roma ve Küçük Asya’nın değişik bölgelerine ve özellikle de Pamfilya’ya ihracatı için üretilmiştir. Fakat yalnızca Roma pazarı, büyük boyutlu sütunlu lahit ve köşelerinde sütun / pilasterleri olan küçük boyutlu kül uranlarını ithal etmiştir. Cenevre lahdi gibi, köşelerinde pilaster / sütunları olan normal büyüklükteki tabutlar yalnızca Küçük Asya’da görülür. Cenevre’deki lahit, Perge’deki benzer bir lahit, Caesarea / Kayseri’deki bir friz lahdi ve Atina ve Roma’daki dört sütunlu lahitlerle birlikte kapalı bir grup oluşturuyorlar. Aynı heykeltıraşların bu lahitler üzerine etkinlikleri de tespit edildi. Lahdin tam olarak MS. 160 yılı civarında tarihlenmesi mümkün. Aynı gruba ait benzer bir lahit ile birlikte yasadışı kazıldığı Perge’den çıkarılmış olsa gerek.
(L. E. Baumer) Yeni lahit, Herakles’in on iki görevini konu alan Dokimeion lahit serisi içinde en göze çarpan örneklerinden birisidir. Alışılmış olarak, lahdin uzun kenarında altı Peloponessos macerasının beşi ve kısa kenarda da Augeias’ın ahırları yer alır. Diğer uzun kenarda ise, kahramanın değişik kentlerdeki görevlerinin beşinin betimini kısa yüzde Hesperisler’in macerasının sunumunu izler. İki grup sözü geçen kısa kenardaki Omphale ile lir çalan Herakles betimiyle tamamlanırken, kahramanın ikinci kısa kenarın sağ yarısında birçok atribülerle gösterilmesi, onun tanrısallaştırılmış kahraman olduğunu ve dolayısıyla ortadaki kadın figürünün de, büyük olasılıkla, Hebe olması gerekliliğini gözler önüne serer. İkonografinin detaylı incelenmesi, heykeltıraştılar tarafından kullanılmış oldukça sınırlı sayıdaki modellerin tanımlanmasına izin verdiği gibi, aynı gruptaki başka lahitlerin üzerinde de saptanmasına imkân kılar. Tasarım ve aynı atölye bünyesindeki ortak çalışmanın yürütme süreci hakkında da fikir veren lahdin bilimsel analizleri, eserin muhtemelen Antik dönemde tamamen boyanmış olduğunu, ancak bu çokrenkliliğin detaylı bir rekonstrüksiyonun yapılmasının da mümkün olmadığını kanıtlar niteliktedir.