Churches, Caves, and Fortifications in the Upper Siberis/Kirmir River Valley. On the Byzantine Settlement Archaeology of Rural Galatia, Central Anatolia

With an Appendix on a Roman Statue for Ortiagon, Tetrarch of the Tolistobogii

Özet

Yukarı Kirmir/Siberis Vadisi olağan dışı sulak ve verimli ama aynı zamanda dar ve küçüktür. Bu nedenle vadide her zaman tarım yapılmış ve yerleşilmiş olmakla beraber kullanımlar hiçbir zaman yoğun ve büyük ölçekte değildi. Bu makalede vadide yer alan yarım düzine sıra dışı anıt tanıtılmaktadir: Bunlar arasında Mahkemeağacin’dan bir Galat hükümdarına (tetrarkh) ait yazıtlı bir heykel kaidesi, Güzelçiftlik’te bir Erken Bizans Dönemi bazilikası, yine Mahkemeağacin’daki görkemli Orta Bizans Dönemi kayaya oyma yaşam alanları ve işlikleri, Değirmenönü’ndeki küçük Orta Bizans Dönemi çiftliği, Dikmen/İndere’deki Orta Bizans Dönemi mağara şapeli ve muhtemel inziva yeri, Araplara ve Türklere karşı kullanılmış Tabanoğlu Kalesi ve Çeltikçi Kalesi ile Alicin Manastırı olarak adlandırılan iki savunma istihkamı bulunmaktadır. Bütünüyle bakıldığında Yukarı Kirmir Vadisi’nin kendine has istisnai özellikleri bunların dışındaki tipik Bizans yerleşme tarihiyle bütünleşmiş gibi görünmektedir. Olağan dışı bir coğrafi konumda bir taraftan sınırlı refah düzeyi, bölgesel stratejik önem ve kayaya oyma özgün mimari örnekler ortaya çıkarken, diğer taraftan da görünüşe göre küçük ölçekli, dağınık bir yerleşme düzeni oluşmuştur. Erken Bizans’ın büyük cemaat kiliseleriyle, nispeten eşitlikçi toplumsal döneminden, küçük özel şapellere sahip aristokratların egemenliğindeki geç zamanlara kadar, farklı anıtların mimari özellikleri ve bunların değişen toplum yapısını nasıl yansıttığı tipiktir.